کشیدن یک یا دو بار قلیان در روز، فرد استفاده‌ کننده را دچار اعتیاد می ‌کند، در حالی ‌که تصور غلط جامعه این است که دود حاصل از قلیان از آب رد می‌ شود و مواد سمی آن از بین می‌ رود...

ششمین کنگره ی سراسری بیماری‌های ریه بهانه‌ای بود تا متخصصان یک بار دیگر اعلام کنند که خطرات قلیان، اگر بیشتر از سیگار نباشد، کمتر نیست.
دکتر روزبه نقشین، دبیر انجمن متخصصان ریه تاکید کرد:

"کشیدن قلیان حجم تنفسی بدن را کاهش داده و مواد سمی ناشی از نوع توتون و تنباکوی قلیان، سلامت افراد را با خطر روبرو می ‌کند." او با انتقاد از رواج استفاده از اسانس در ترکیب تنباکوها گفت: "این ترکیب به ‌علت حرارت زیاد، موادی را وارد بدن می‌ کند که عوارض ناگواری برای انسان به ‌دنبال دارد."

دبیر اجرایی ششمین کنگره ی سراسری بیماری‌های ریه، قلیان را اعتیادآور دانست و گفت:"کشیدن یک یا دو بار قلیان در روز، فرد استفاده‌ کننده را دچار اعتیاد می ‌کند، در حالی ‌که تصور غلط جامعه این است که دود حاصل از قلیان از آب رد می‌ شود و مواد سمی آن از بین می‌ رود."

هر وعده قلیان برابر یک پاکت سیگار
مانند بسیارى از کشورهاى خاورمیانه، قلیان یکى از وسایل تفریحى رایج در ایران است که اگرچه بارها از سوی مسئولان وزارت بهداشت و نیروی انتظامی مصرف آن در اماکن عمومی و به خصوص سفره‌خانه‌های سنتی منع شده،‌ اما ظاهراً به راحتی نمی ‌شود، شر آن را از چنین مکان‌هایی کم کرد.

متخصصان اعلام می‌ کنند که مصرف‌ کنندگان قلیان، در هر بار مصرف، دود بسیار زیادتری را در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار دریافت می‌ کنند.

افراد سیگاری که به طور متداول ‌8 تا ‌12 نخ سیگار در روز مصرف می‌ کنند، به طور متوسط با ‌40 تا ‌75 پُک که به مدت ‌5 تا ‌7 دقیقه به طول می ‌انجامد، حدود ‌5 تا 6 لیتر دود استنشاق می‌ کنند و این در حالی ‌است که مصرف ‌کننده ی قلیان در هر وعده مصرف که به طور متداول ‌20 تا ‌80 دقیقه طول می ‌کشد، حدود ‌50 تا ‌200 پُک می ‌زند که هر پک به طور متوسط حاوی ‌15/0 تا یک لیتر دود است.

دود به همراه رطوبت
دکتر ایرج خسرو‌نیا،‌ رئیس انجمن پزشکان داخلی ایران، با اشاره به اینکه دود قلیان همان مضرات سیگار را دارد، در مورد سایر عوارض کشیدن قلیان می‌ گوید:

"به دلیل مرطوب بودن راه‌های هوایی و مجرای خروج دود، قلیان می ‌تواند عامل مهمی جهت رشد میکروب ها و قارچ ها باشد.

تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که کشت مواد داخل لوله ی قلیان حاوی صدها نوع قارچ و میکروب بوده و این میکروب‌ها و قارچ ها به راحتی توسط دود، وارد دستگاه تنفس شده و ایجاد عفونت های مزمن می‌ کند.

در ابتدا شخص متوجه بیماری خود نمی ‌شود، ولی سال های بعد به دلیل نفوذ این قارچ ها و میکروب ها در لایه‌های مختلف ریه، بیماری هایی مثل برونشیت،‌ برونشکتازی،‌ آمفیزم ریه و در نهایت آسم ایجاد می شود. این در حالی است که شخص هنگامی به بیماری خود پی می ‌برد که متأسفانه چاره‌ای جز تحمل بیماری تا آخر عمر نخواهد داشت."

دکتر خسرونیا با اشاره به اینکه شخص مبتلا به بیماری‌های مختلف ریه اگر به استعمال دخانیات و کشیدن قلیان ادامه بدهد بدون شک مبتلا به سرطان ریه و دستگاه تنفسی خواهد شد، اضافه می ‌کند:"متأسفانه به اکثر تنباکو‌هایی که در سال های اخیر به بازار آمده اسانس‌هایی اضافه می‌ شود که این اسانس ها علاوه بر تحریک دستگاه تنفس موجب حساسیت و آلرژی می‌ گردد، بنابراین علاوه بر بیماری‌های ذکر شده، رینیت آلرژیک و سرفه‌های مزمن همراه با خلط را برای فرد به همراه دارد."

دود قلیان بیشتر از سیگار است
بنا به اعتقاد کارشناسان مصرف یک نخ سیگار بین 500 سی‌سی تا یک لیتر دود تولید می‌ کند، اما استفاده ی یک بار از قلیان 10 تا 20 لیتر دود تولید خواهد کرد. مدت زمان استعمال سیگار معمولاً 10 دقیقه است، اما قلیان با وجود دفعات کمتر استفاده در مقایسه با سیگار، در هر بار مصرف برای 40 تا 60 دقیقه استفاده می ‌شود. به این ترتیب اثرات مضر قلیان، کمتر از سیگار نیست، اما در فرهنگ جامعه ی ما به این حقیقت علمی توجهی نمی ‌شود.

دکتر خسرونیا با اشاره به اینکه حتی دیده شده والدین برای خندیدن و سرگرمی، نی قلیان را به دهان افراد زیر 5 سال هم گذاشته و آنها را وادار به قلیان کشیدن می ‌کنند، می‌ گوید: "رسانه‌ها باید آگاهی لازم را به مردم بدهند تا مردم لااقل از استعمال قلیان در مکان‌های عمومی و منازل، به خصوص اماکنی که به فضای آزاد راه ندارند، خودداری کنند."

انتقال بیماری از طریق قلیان
اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها وارد نمی ‌شود! این جمله‌ای است که از زبان بسیاری از مصرف ‌کنندگان قلیان شنیده می‌ شود.

دکتر خسرو‌نیا، در این باره می ‌گوید:

"این تصور، تصوری کاملاً غلط است، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن گشته و آثار سوء خود را می ‌گذارد. حتی در هوایی که دود قلیان آزاد می ‌شود، افرادی که قلیان نمی‌ کشند و در معرض دود قرار گرفته اند، در طولانی‌ مدت دچار عوارض آن خواهند شد."

دکتر شهرام آگاه،‌ متخصص داخلی و عضو هیأت علمی دانشگاه ایران نیز در مورد مصرف قلیان می‌ گوید: "بر خلاف تصور عمومی که عده‌ای معتقدند وجود آب قلیان جلوی مواد مضر و سمی آن را می‌ گیرد،‌ بیشتر این مواد سمی از جمله نیکوتین و خاکستر وارد ریه می ‌شوند و به خاطر دَم‌های عمیقی که فرد  برای جذب دود می ‌زند،‌ تخریب‌های جدی به حبابچه‌های ریه وارد می‌ شود."

وی با اشاره به اینکه سرطان ریه،‌ سرطان لب و دهان و حنجره،‌ سرطان مری و معده،‌ لوزالمعده، کبد و سرطان روده بزرگ از عوارض بد‌خیم استفاده از سیگار و قلیان هستند،‌ در مورد عوارض خوش‌خیم آن می ‌گوید:

"این عوارض شامل زخم‌های گوارشی هستند. همچنین قلیان باعث ریفلاکس معده(برگشت اسید معده به مری) می ‌شود که در نتیجه ی ‌آن فرد سوزش شدیدی در سر دل دارد و دچار تهوع می گردد. حتی بیماری ریفلاکس در بعضی موارد منجر به سرطان مری نیز می‌ شود."

به گفته ی وی میزان و عمق دَم در حرکت دادن آب قلیان بسیار مهم است و قلیان با وجود اینکه کمتر مصرف می ‌شود، اما حجم دودی که از طریق آن وارد بدن می‌ شود، 10 تا 20 برابر دود ناشی از مصرف سیگار است.

بنا به گفته ی متخصصان دود استنشاق ‌شده از قلیان، نه تنها همه ی مواد سرطان ‌زای دود سیگار را دارا است، بلکه مونوکسیدکربن بیشتری هم دارد.

به علاوه، دود قلیان مجموعه‌ای از مواد سرطان ‌زای دیگر را دارد که ناشی از سوختن زغال است و خطر انتقال بیماری‌‌های عفونی مانند سل را نیز افزایش می ‌دهد.

دکتر آگاه با اشاره به اینکه نیکوتین نقش بسیار مهمی در میزان و نحوه ی مصرف مواد دخانی به عهده دارد،‌ می ‌گوید:

"تحقیقات ثابت کرده است افراد سیگاری تا زمانی که میزان نیکوتین دریافتی در آنها به آستانه ی مورد نیاز برای رفع حالت وابستگی برسد، به کشیدن سیگار ادامه می ‌دهند. پس با فرض جذب بخشی از نیکوتین موجود در دود قلیان در اثر عبور آن از آب، مصرف‌ کنندگان قلیان برای رسیدن به آستانه ی ارضای وابستگی، با استنشاق مقادیر بسیار زیادتر دود، در معرض مقادیر بیشتری مواد شیمیایی سرطان‌زا و گازهای خطرناک مثل منو‌اکسید‌کربن قرار می گیرند.

این موضوع مصرف‌ کنندگان قلیان و اطرافیان آنها را که در مواجهه با دود تحمیلی آن قرار دارند، همانند مصرف ‌کنندگان سیگار به انواع سرطان ها، بیماری های قلب و عروق، تنفسی و آثار سوء در دوران بارداری مبتلا خواهد ساخت

هم اکنون سالانه 5 میلیون نفر در دنیا به علت استعمال دخانیات، جان خود را از دست می ‌دهند که با ادامه ی این روند تا 20 سال آینده تعداد قربانیان به 10 میلیون نفر در سال می ‌رسد.

انصافا تا حالا به تفریحات جوونای ایرانی فکر کردین؟ خارج از اینکه ما جوونای ایرانی چقدر فرصت خوش گذروندن و تفریح کردن داریم، نوع تفریحمون هم خیلی جالبه! اصولا ایرانی جماعت در مواقعی که خوشحاله، ناراحته، وقت آزاد داره، می خواد شیرینی بده یا از این دست موارد، تصمیم می گیره که با دوستانش بره بیرون و یه حالی بکنه، چی به فکرش میرسه؟ ... حالا ...

- حالت بده؟ خیالی نیست بریم یه قلیون بزنیم ردیف می شی!

- امروز خیلی خوشحالی، آره دادا بریم یه قلیونی با هم بزنیم!

- چته تو؟ اصلا حوصله ندارم ... ای بابا بیا بریم یه قلیون بزنیم سر حال میای!

- کجا بریم؟ نمی دونم بنزین نداریم جایی نمیشه رفت که ... خوب پس بریم همینجا یه قلیون بزنیم و برگردیم!

- استاد نیومده؟ نه ... ایول بریم یه قلیونی بزنیم... خودم آوردم تو صندوق ماشینه!!

- بچه ها، مدرک گرفتم بالاخره... بابا دمت گرم شیرینش رو کی میدی؟ همین الان جمع بشین بریم یه قلیون بزنیم به حساب من!

- ساعت چند قرار داری؟ ساعت 6... اوووه هنوز 2 ساعت مونده که بابا، بریم حالا یه قلیونی بزنیم تا اون موقع!

واقعا كه

سیگار علاوه بر عوارضی چون حمله های قلبی، انواع سرطان ها و مشکلات ریوی، روی پوست و موی افراد هم تاثیر دارد و باعث ایجاد چین و چروک زودرس و حتی سفیدی مو می شود. البته باید گفت قلیان بسیار خطرناک تر و مضرتر از سیگار است.

خانمهای زیادی را می شناسم که در سال چند صدهزار تومان صرف خرید انواع و اقسام کرم ها، لوسیونها و ماسکهای آرایشی، تقویتی و بهداشتی می کنند، اما از خود نمی پرسند آیا نیاز پوست ما فقط همین کرمها و لوسیون ها هستند؟ آیا مهمتر از این، اصلاح شیوه زندگی و انجام کارهای واقعا موثر روزانه برای رفع نیازهای واقعی پوست نیست؟ بعضی از نیازهای پوست که به آنها بی توجهی می شود آنقدر ساده و کم هزینه هستند که باور آن برای خود افراد هم مشکل است. گاهی فقط لازم است یک عادت بد مثل سیگار کشیدن را ترک یا یک عادت خوب مانند نوشیدن کافی آب را اضافه کنیم تا پوست شفافتر، مرطوب تر و بدون چروکی داشته باشیم.

گفت وگوی ما را با دکتر محمدعلی نیلفروش زاده، متخصص پوست و رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی بخوانید.

در یکی از گفت و گوهایتان اشاره کردید برخی جوانان امروز به استقبال پیری زودرس و چروک پوست می روند. منظورتان چیست؟

همین که در سالهای اخیر استعمال قلیان در کشور به خصوص در میان جوانان افزایش یافته است و خانمهای جوان علاقه مند به قلیان هم کم نیستند، نتیجه اش شده همین که گفتم. شاید شما هم خانمهایی را دیده باشید که خیلی بیشتر از سن واقعی شان به نظر می رسند. بیشتر این خانمها یا سیگاری هستند یا اهل قلیان.

عوامل متعددی در بروز پیری زودرس پوست در خانم ها نقش دارند که از جمله آنها می توان به ژنتیک، استرس، قرار گرفتن در معرض اشعه آفتاب، تغییرات هورمونی در دوران یائسگی و... اشاره کرد، ولی می توان گفت عوامل ایجاد مشکلات پوست و مو در میان خانم ها و جوانان امروز نسبت به گذشته تغییر کرده است. چون در بین این عوامل، مهمترین عامل قابل پیشگیری، مصرف سیگار و قلیان است که متاسفانه در سال های اخیر مصرف آن در بین دختران و زنان افزایش شدیدی داشته است.

سیگار علاوه بر عوارضی چون حمله های قلبی، انواع سرطانها و مشکلات ریوی، روی پوست و موی افراد هم تاثیر دارد و باعث ایجاد چین و چروک زودرس و حتی سفیدی مو می شود.

پرسش اینجاست که اگر این خانمها به زیبایی و سلامت خود اهمیت نمی دهند، چه اصراری دارند با صرف هزینه زیاد محصولات آرایشی بخرند یا به همکاران پوست مراجعه کنند و لیزر جوانسازی انجام دهند؟ جوانان امروز تحصیل کرده اند و با این عوارض آشنا هستند، در زمان قاجار که زندگی نمی کنند! به نظر شما پاسخشان به این سوال چیست؟

نمی دانم، اما جوانهای امروز خیلی بیشتر از پدران و مادران خود به پوست و زیبایی شان اهمیت می دهند. شاید واقعا نمی دانند قلیان هم مثل سیگار است، با همان عوارض.

اجازه بدهید صحبت شما را تکمیل کنم که قلیان بسیار خطرناک تر و مضرتر از سیگار است. کارشناسان و محققان در این زمینه می گویند توتون و تنباکوی قلیان به علت داشتن آمونیاک چند برابر بیشتر از سیگار، جذب بدن می شود. وقتی به این عدد نگاه کنید، اینکه چرا پوست خانم ها و آقایان علاقه مند به قلیان تا این حد آثار کم خونی و کمی اکسیژن را نشان می دهد، قابل توجیه است.

با هر بار پک زدن سیگار، حدود 70 سی سی و با هر بار پک زدن قلیان حدود 500 سی سی دود وارد ریه افراد می شود. 10دقیقه دود کردن سیگار باعث کاهش اکسیژن رسانی پوست به مدت یک ساعت می شود.

نیکوتین عروق را تنگ و جریان خون را کم می کند. تنباکوی موجود در قلیان، نیکوتین بیشتری آزاد می کند و اضافه شدن اسانس های مختلف به تنباکوها باعث شده از این کار لذت ببرند و فراموش کنند این دود، آنها را به سمت انواع سرطان ها می کشاند.

خانمهایی که از سیگار و قلیان لذت می برند، باید با چهره زیبا و پوست شفاف و جوان خداحافظی کنند چون مشکلات چهره علاقه مندان به دود کاملا مشخص است و با هیچ آرایش و کرمی قابل پوشاندن نیست.

مگر این چهره خاص چه مشخصه هایی دارد؟

این افراد بین 8 تا 20 سال پیرتر از سن واقعی خود به نظر می رسند، چون چروکهای بیشتر و عمیق تری دارند که نسبت به افراد غیرسیگاری در سنین کمتری ظاهر می شود. همچنین در نواحی دور لب و دور چشم، به علت تاثیر فیزیکی سیگار کشیدن و فرم چهره در حال دود کردن سیگار، این چروک ها بیشترند.

پوست صورت افراد سیگاری معمولا درخشش طبیعی خود را نیز از دست می دهد. به مرور زمان، پوست صورت این افراد به جای رنگ معمولی و صورتی، با رنگ خاکستری ملایم جایگزین می شود که علت این پدیده، کاهش میزان مواد مغذی مورد نیاز پوست و جریان اکسیژن همراه خون است.

پوست این افراد شل است، چون سیگار باعث کاهش کلاژن پوست می شود که مسوول قابلیت ارتجاعی پوست است. در مطالعه های انجام گرفته، مشخص شده است که سیگار کشیدن باعث از بین رفتن کلاژن پوست که وظیفه حفظ قابلیت ارتجاعی پوست را بر عهده دارد، می شود و بدون داشتن این خاصیت ارتجاعی، پوست نمی تواند به حالت اولیه بازگردد و در نتیجه چین و چروک های ایجاد شده در سطح پوست باقی می مانند.

اگر دقت کرده باشید، لبهای سیگاریها، انگشتانی که سیگار را نگه می دارد و ناخنها، لثه ها، همه از این تنگی عروق و زیانهای سیگار متاثر می شوند. پلاکهای سفیدرنگ در کام سیگاریها و زبانشان گاهی به دلیل التهاب غدد بزاقی به وجود می آید. دانه های قرمز هم مشخصه سیگاری هاست. لب ها و لثه های سیاه هم علاوه بر وجود خون غلیظ و تیره سیگاریها، نشانه عدم خون رسانی است و چون خون و موادغذایی به لثه نمی رسد، باعث بروز عفونتهای میکروبی و لثه های دردناک خون ریزی دهنده در سیگاریها می شود.

به سفیدی موها اشاره کردید؛ ما در مورد اثر سیگار بر پوست زیاد شنیده ایم، اما دود سیگار چطور می تواند موها را سفید کند؟

قبلا مطالعه ها روی اثر سیگار بر پوست متمرکز بود، ولی بررسی های اخیر ارتباط سیگار با سفید شدن مو و ریزش مو را هم نشان داده است. در افراد سیگاری موها زودتر به رنگ خاکستری درمی آید.

مکانیسم ایجاد سفیدی و ریزش مو ناشی از سیگار متعدد است، ولی مهمترین مکانیسم، اثر انقباضی بر عروق ریز پاپیلای مو است که باعث کاهش خونرسانی به مو و همین امر باعث از دست رفتن زودرس رنگدانه مو می شود.

سیگاریها اشتهای کمتری به غذا دارند، بنابراین مواد مغذی و ویتامین ها کمتر به بدنشان می رسد. سیگار باعث افزایش همه هورمون های آندروژنیک می شود، بنابراین احتمال ریزش مو را بیشتر می کند. به علاوه باعث نازک شدن لایه فوقانی پوست، کاهش ضخامت زیر پوست و در نهایت آسیب به فولیکول های مو می شود.

این چروک ها، با ترک سیگار و قلیان از بین می روند؟

بله، وقتی سیگار و قلیان که مانع اکسیژن رسانی است، ترک شود، اکسیژن رسانی به بافت پوست بیشتر و به مرور زمان، روند چروک شدن پوست متوقف می شود و گاهی حتی در آنهایی که در سنین جوانی سیگار کشیدن را شروع کرده اند، بهبود و قوام پوست را به وضوح می بینیم.

این افراد از مشکل کاهش چشمگیر روند بهبود و ترمیم زخمها هم نجات پیدا می کنند. از آنجا که سیگار، جریان خون و اکسیژن دریافتی پوست را کاهش می دهد، روند بهبود و التیام التهاب ها و زخم های پوستی را نیز با مشکل مواجه می کند.

به همین دلیل بدن افراد سیگاری برای بهبود جراحات و زخم های ایجاد شده نسبت به سایرین معمولا به زمان بیشتری نیاز دارد.